Ukrayna, Moskova ile bağlantılı Ortodoks Kilisesi'ni ve Rusya'nın işgalini destekleyen dini grupları yasaklamayı amaçlayan uzun zamandır beklenen yasayı geçti. Cumhurbaşkanı Volodymyr Zelenskiy, bu yasayı Ukrayna'nın manevi bağımsızlığını "garanti etmenin" bir "görevi" olarak nitelendirdi ve yakında yasalaştırması bekleniyor. Bu, büyük ölçüde kilise içi bir çatışmaya devlet müdahalesinin başlangıcını işaret ediyor.

Bu adım, Zelenskiy'nin Ukrayna'nın Batı askeri yardımlarına, özellikle de kritik öneme sahip ABD yardımlarına erişimini riske atması anlamına geliyor. Yasanın imzalanması, Amerikalı siyasi yaşamda anti-Ukrayna güçlerinin en kötü dedikodularına koz verebilir. Rus Ortodoks Kilisesi, kökenlerini dokuzuncu yüzyılın Kyiv'ine, şimdiki Ukrayna'nın başkentine dayandırıyor. Ukraynalıların çoğunluğu Ortodoks Hristiyan olup, iki kilise yapısına ayrılmış durumda: Ukrayna milliyetçiliği ile kurulan yeni bir kilise ve Moskova ile bağlantılı daha eski bir kilise. Ukrayna'nın bağımsızlığı sırasında Rus kontrolünden ayrılan kiliseler, 2019'da İstanbul'daki Ekümenik Patrik tarafından “ilkler arasında birinci” olarak adlandırılan Ortodoks liderler tarafından bağımsızlık (autocephaly) aldı. Bu tanınma, Moskova'nın Ukrayna üzerindeki dini egemenliğini yüzlerce yıl boyunca zedeleyerek, kiliselerin bağlılıklarını değiştirmelerine neden oldu ve Rusya'nın Patrik Kirill'i ve Ukrayna Ortodoks Kilisesi tarafından şiddetle reddedildi, bu da küresel Ortodoksluk içinde derin bir çatışmaya yol açtı.

“Sorun, Ukrayna’nın yasasının, meşru bir ulusal güvenlik çıkarını ele almak ile yalnızca 'yabancı' damgası taşıyan bir dini azınlığı bastırmak arasında ince bir çizgide gezindiğidir.”

UOC (Ukrayna Ortodoks Kilisesi), Rusya'nın 2022 işgalinden üç ay sonra Moskova'dan bağımsızlığını ilan etti, ancak birçok kişi kilisenin hala Rus Ortodoks Kilisesi ile kanonik olarak bağlı olduğuna ve hala Rusya'ya sadık olduğuna inanıyor. Ukrayna, UOC'ye ait 100'den fazla din adamını, anti-Ukrayna konuşmalarından casusluğa kadar çeşitli suçlamalarla yargıladı.

Rahiplerin casuslukla suçlanması, istenmeyen bir dini grubun üyelerine yönelik temelsiz bir saldırı gibi görünebilir, ancak Rus Ortodoks Kilisesi'nin kendisini devlet için yumuşak güç olarak kullanma geçmişi var. Ayrıca, Rus Ortodoks Kilisesi'nin sıkça Rus istihbarat çabaları için bir üs olarak kullanıldığına dair kanıtlar da var. Bu durum, Estonya'nın kiliseye karşı benzer yasalar çıkarmasına neden oldu.

Sorun, Ukrayna'nın yasasının, meşru bir ulusal güvenlik çıkarını ele almak ile yalnızca 'yabancı' damgası taşıyan bir dini azınlığı bastırmak arasında ince bir çizgide gezindiğidir. Vicdan ve inanç özgürlüğü ile ilgilenen herkes, sosyal medyada veya vaaz kürsüsünden ifade edilen görüşlerle ilgili ceza davaları açılmasını meşru nedenlerle kınayabilir. Bu durum, işgalden bu yana birçok UOC din adamının hapsedilmesiyle yaşanan bir durumdur.

Ukrayna Parlamentosu, bu yasayı geniş bir oy farkıyla geçti, potansiyel sonuçlara rağmen. Ülkenin savunma çabaları, büyük ölçüde Batılı ülkelerden, özellikle ABD'den aldığı askeri yardımlara dayanıyor. Bu yardımları toplarken, Ukrayna, kendini yeni bir liberalleşmiş demokrasi olarak, Rus saldırganlığı ve otoriterizme karşı bir kalkan olarak tanıttı. Ukrayna, NATO ve Avrupa Birliği'ne üyelik için liberal, çoğulcu bir demokrasi olarak başvurdu. Uluslararası alanda bu öz anlatının tam olarak ikna edici olmadığı, Amerikan yardımlarının devamının ne kadar tartışmalı olduğu göz önüne alındığında daha belirgin hale geliyor. Cumhuriyetçiler, Ukrayna'nın nedenine büyük ölçüde karşı veya kayıtsızdır. Cumhuriyetçi başkan yardımcısı adayı JD Vance, Ukrayna'nın başına gelenlerden hiç umursamadığını bile açıkladı.

Amerikan sağındaki birçok kişi, Ukrayna'yı evde ve yurtdışında özgürlüğü koruyan bir demokrasi olarak görmemekte, aksine Ukrayna'yı kendi başına otoriter bir devlet olarak değerlendirmektedir. Fox News'ten ayrılmadan önce sağcı provokatör Tucker Carlson, Zelenskiy'nin “özgürlük veya demokrasi” ile ilgilenmediğini söyledi. Cato Enstitüsü'nden Ted Galen Carpenter, Ukrayna'yı “sahte bir demokrasi” olarak nitelendirdi. ABD Temsilcisi Marjorie Taylor Greene, Rusya'yı “Hristiyanlığı koruduğu” için övdü ve onu “seküler Ukrayna” ile karşılaştırarak onayladı.

Greene'in yorumları, Amerikalı anti-Ukrayna görüşlerinin daha büyük bir noktasına işaret ediyor. Bu görüş, Rusya'nın kendisini Hristiyanlığın ve geleneksel değerlerin koruyucusu olarak tanıtma inancına dayanıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Kremlin’in anlatısını, Rusya’nın “geleneksel değerlerini” paylaşan yabancıları çekmek için göç sürecini basitleştirerek ileriye taşıdı. Bu iki taraflı kendini tanıtma çabalarının sonucu, Rusya ve Ukrayna'nın bölünmüş bir Amerika'nın her iki tarafının vekilleri haline gelmesi oldu. Amerikan ilericilerinin belki de Ukrayna'ya, ABD'de mücadele ettikleri çoğulculuk ve sosyal ilericiliği atfetmeye çok hızlı olduğu gibi, Amerikan muhafazakârları ve gelenekçileri de Rusya'nın - ve bazı durumlarda özellikle Rus Ortodoks Kilisesi'nin - Amerika'da savunmak istedikleri gelenekselliğin bir kalesi olduğunu hızlıca inanıyorlar. Onlar için, Rusya'nın Ukrayna ile savaşmak zorunda kalması, "gurur geçit törenleri"ne karşı savunmak için mantıklı görünüyor. Amerikan topraklarında aynı savaşa çekilme korkusu taşıyorlar (ne kadar mantıksız olursa olsun).

Bu kişiler için, Moskova bağlantılı UOC'yi bastırma çabaları, Ukrayna'nın sadece anti-demokratik, anti-Hristiyan, anti-aile devleti olduğunu değil, aynı zamanda Ukrayna'yı destekleyen Amerikalıların da bu şeyler olduğuna dair inançlarını kanıtlıyor. Bu, Amerikalıların kendi iç mücadelelerini yurt dışındaki mücadelelerden ayırmakta genellikle kötü oldukları göz önüne alındığında özellikle doğrudur. “Dini özgürlük” birçok Amerikalı gelenekçi için bir işaret fişeğidir. Ukrayna'nın “dini özgürlüğe” yönelik saldırısı, Amerikan siyasi manzarasında bu kavramın tüm nüanslarını kaybedecektir.

Gerçek şu ki, Ukrayna, UOC ile ilgili olarak neredeyse imkansız bir durumda bulunuyor. Kağıt üzerinde, en azından, UOC bağımsız ve tamamen Ukraynalı bir kilise olarak görünüyor. Aynı zamanda, çeşitli nedenlerle (dil, alışkanlık, kanonik ve geleneksel sadakatler dahil) kuşatma altındaki yetki alanının bir parçası olarak kalan birçok sıradan Ukraynalının kilisesidir. Aynı zamanda, hemen herkes UOC'nin bağımsızlığının en iyi ihtimalle yüzeysel olduğunu, belki de sadece bir süsleme olduğunu biliyor ve UOC, Ukraynalı askerler ve mültecileri desteklemiş olmasına rağmen, bazı UOC din adamlarının Ukrayna'nın davasını baltalamak ve Rus ideolojisini teşvik etme çabalarına dahil olduğunu biliyor.

Zelenskiy, sadece Ukrayna’nın titizlikle inşa edilmiş küresel imajını değil, aynı zamanda kendi liberal demokrasi yolunu da test edecek. Ukrayna'nın geleceği, bu sonuçlar doğrultusunda daha da belirsizleşiyor.